شهر پاوه ملقب به «هزار ماسوله» ایران در ناحیه‌ای خوش آب و هوا و کوهستانی در استان سرسبز کرمانشاه واقع شده است.
شهر پاوه، در مرکز شهرستان پاوه و در استان کرمانشاه واقع شده است. این شهر با حدود ۲۶ هزار نفر جمعیت در نزدیکی مرز ایران و عراق قرار گرفته و به دلیل ساختار پلکانی‌اش، به شهر «هزار ماسوله» معروف شده است. مردم این شهر به زبان کردی و گویش «هورامی» و در برخی از روستا به گویش «جافی» تکلم می‌کنند و بیشتر آن‌ها مسلمان و سنی مذهب هستند.
نمای کلی از شهر زیبای پاوه و کوه‌های اطراف آن
پاوه در منطقه‌ای به نام اورامان و در یک ناحیه جغرافیایی بسیار خوش آب و هوا قرار گرفته است. این شهر که در میان دو کوه «شاهو» و «آتشگاه» واقع شده، دارای آب و هوای نسبتا سرد رو به معتدل و نیمه مرطوب است. پاوه و منطقه اطرافش با دارا بودن جنگل‌ها، مراتع سرسبز، باغات، چشمه‌ها، آبشارها و رودخانه‌ها جذابیت طبیعی خاصی دارد.
رود سیروان، مهم‌ترین رود ناحیه اورامان که بخش اعظم آن در شهرستان پاوه قرار دارد.
نادر شاه افشار پس از فتح بغداد در سال ۱۱۵۱ هجری قمری، در هنگام عبور از منطقه اورامانات، مردم منطقه پرجمعیت فاوج (پاوه امروزی) را که بسیار دلیر بوده و تیراندازان خوبی نیز بودند، به سمت استرآباد کوچ می‌دهد تا در برابر حمله ترکمن‌ها به قدرت سپاه نادرشاه بیفزایند. پس از سرکوب ترکمن‌ها، مردم مهاجر فاوج در شهر حاصلخیز «کردکوی» مستقر می‌شوند و دیگر به سمت پاوه برنمی‌گردند. این مهاجرت مردم فاوج که حدود ۳۰۰ سال پیش انجام گرفت، منطقه پاوه را خالی از سکنه کرد. بعدها، گروه‌هایی از عشایر و مردم ایلات «هورام» و «جاف» که در اورامانات ییلاق و قشلاق می‌کردند، وقتی دیدند این منطقه خالی و در عین حال بسیار حاصلخیز و خوش آب و هوا است، تصمیم به سکونت در این منطقه گرفتند و این گونه شد که پاوه امروزی شکل گرفت.
آرامگاه سید عبیدالله در روستای هجیج در اطراف پاوه
بسیاری از مردم پاوه به کشاورزی و دامپروری مشغول هستند. از محصولات کشاورزی عمده شهر پاوه می‌توان به گردو، انگور، بادام، انجیر، آلوچه، توتون و سقز اشاره کرد. علاوه بر این ساخت صنایع دستی نیز در شهر پاوه و روستاهای اطراف آن بسیار رواج دارد و یکی از سوغاتی‌های خوب این شهر نیز می‌تواند همین صنایع دستی باشد. معروفترین صنایع دستی این منطقه شامل «گیوه کشی»، «گیوه بافی»، «شال بافی»، «رشک بافی»، «سبد بافی»، «قالی بافی»، «پشم ریسی»، «موج بافی»، «سجاده بافی»، «جاجیم» و «خراصطاز» است. البته دوخت لباس‌های محلی همچون «چوخ و رانک» را نیز باید به این لیست اضافه کنیم.
گیوه بافی، در شهر پاوه و روستاهای اطراف آن بسیار رواج دارد.
از جمله شاخص‌ترین غذاهای محلی که در شهر پاوه پخته می‌شود و امتحان کردن آن‌ها را به شما توصیه می‌کنیم، می‌توانیم «دوینه»، «کلانه»، «شه له مینه»، «خورشت هلو» و «خورشت خلال» را نام ببریم. همچنین شیرینی‌های محلی بسیار لذیذی توسط مردم پاوه تهیه می‌شود که «نیمه فیسی»، «گیته مژگه»، «شیلکینه»، «شکر له می» و «په شیه» از مهم‌ترین آن‌هاست.
خورشت خلال، از غذاهای محبوب در استان کرمانشاه
لباس سنتی مردان این منطقه که «چوخه و رانک» نامیده می‌شود، بسیار معروف است. مردم این منطقه از کرک یک نوع بز شال‌هایی را می‌بافند که از نخ حاصل از آن پارچه‌هایی تهیه می‌شود و با آن لباس محلی مردان کرد یعنی چوخه و رانک بافته می‌شود. لباس زنان نیز می‌تواند مثل سایر شهرهای کردنشین، از نیم‌تنه‌ای مثل «سوخمه»، شلواری به نام «جافی»، روسری به نام «کلکه»، پیراهن به نام «کراس»، کت «که وا» و کلاه «کلاو» تشکیل شده باشد. البته هر کدام از اجزای لباس کردی می‌توانند نام‌های دیگری نیز داشته باشند.
حال نوبت آن است که جاذبه‌های گردشگری شهر پاوه را معرفی کنیم. پاوه دارای جاذبه‌های طبیعی بسیاری از جمله «غار قوری قلعه» بزرگترین غار آبی آسیا، «آبشار دریبر»، «رودخانه سیروان» و چشم‌اندازهای زیبای آن، «آبشار دشه» در نزدیکی روستایی به همین نام، «منطقه حفاظت شده بوزین و مرخیل»، «آبشار شیلماو» در غرب روستای خانقاه، «آبشار نودشه» در نزدیکی روستای نودشه و امتداد رودخانه سیروان، «روستای ساتیاری» با مناظر بکرش، «چشمه آب معدنی بل» منسوب به یکی از خدایان آب بابلی‌ها، «آبشار دوقلوی شولخه»، «سراب هولی»، «پارک طبیعی کویمکال»، «ییلاق ویمیر» و «روستای هجیج» یکی از جالب‌ترین روستاهای ایران است.
غار قوری قلعه، بزرگترین غار آبی آسیا
از مهم‌ترین بناهای تاریخی شهر پاوه نیز می‌توان به «قلعه دژ» یا «قلعه لا دزی» باقی‌مانده از دوره ساسانی، «مسجد جامع پاوه»، «آتشگاه» به عنوان خرابه‌های یک آتشکده زرتشتی، «آرامگاه سلطان اسحاق» در روستای شیخان و «آرامگاه سید عبیدالله» در روستای هجیج اشاره کرد.
