روستای شرکان

روستای شرکان یکی از روستا های دهستان سیروان از توابع بخش نوسود شهرستان پاوه می باشد که در کناره جاده ارتباطی پاوه – نودشه قرار گرفته است که فاصله آن تا فاصله کانونی شهر نوسود ۱۱کیلو متر می باشد.

موقعیت روستای شرکان:

الف)موقعیت نسبی : روستای شرکان یکی از روستا های دهستان سیروان از توابع بخش نوسود شهرستان پاوه می باشد که در کناره جاده ارتباطی پاوه – نودشه قرار گرفته است که فاصله آن تا فاصله کانونی شهر نوسود ۱۱کیلو متر می باشد.

ب)موقعیت طبیعی : این روستا از جمله روستا های کوهستانی است که از نظر بافت دارای بافتی متمرکز بصورت پله ای می باشد،این روستا از شمال به شهر نودشه از غرب به کوههای منتهی به روستای هجیج،از غرب به روستای نروی،از جنوب به رودخانه سیروان محدود می گردد.

ج)مختصات جغرافیایی: روستای شرکان در طول شرقی ۴۶/۱۵ در عرض شمالی ۳۵/۹ قرار گرفته،ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۱۲۵۰متر می باشد.

خصوصیات جوی: در شکل گیری اقلیم هر منطقه عوامل مختلفی دخالت دارند،که میتوان به عرض جغرافیایی،ارتفاع،دوری و نزدیکی،به مناطق رطوبتی و توده هوای باران زا اشاره نمود. اقلیم این روستا معتدل به شمار می رود .

شرکان نسبت به روستاهای اطراف(نروی،نودشه و نوسود)ارتفاع پایین تری دارد و به همین دلیل هوای آن نسبتا گرم می باشد و این از دلایلی است که باعث می شود در زمستان برف کمتری در این روستا ببارد.دلیل دیگر گرم بودن این روستا نزدیکی آن به رودخانه سیروان است.و تحت تاثیر این رودخانه قرار میگیرد.

بارندگی این روستا بیشتر به صورت باران بوده و میزان بارش آن در طول سال حدود ۷۵۰ میلی متر است،و این شرایط سبب شده که زمستان آن معتدل و تابستان آن نیز گرم باشد.

وجه تسمیه: روستای شرکان از دو واژه (شر) به معنی جنگ و نبرد و واژه (کان) به معنی کانی وچشمه تشکیل شده است و به جایی که در آن چشمه ها به رقابت و نبرد با هم می پردازند گفته می شود از این جهت این نام بر روستا نهاده شده است که دارای چشمه های متعددی است که در طول سال پر آب هستند.

خصوصیات اجتماعی و اقتصادی روستا:

وضعیت فرهنگی- اجتماعی: میزان رشد جمعیت حدودا ۱۳% و تعداد مهاجرین در طول ۲۸ سال بعد از انقلاب از جمعیت کل روستا حدود ۲۰ درصد می باشد.

از نظر سطح سواد شرکان در سطح نسبتا بالایی قرار دارد . در سال ۵۱ ،سه نفر دیپلمه در این روستا و جود داشته اند که در روستا ساکن و به تدریس سایر روستائیان پرداخته اند.

می توان یکی از دلایل پیشرفت فرهنگی این روستا را مربوط به خدماتی دانست که این سه نفر در گذشته انجام داده اند که با دلسوزی تمام تقریبا بی سوادی را در این روستا ریشه کن نمودند.

در فاصله سال ۸۰-۸۱ به علت آلوده شدن مخزن آب روستا توسط زباله های شهر نودشه که در بالادست روستا خالی می گردند تعدادی از اهالی از ترس این موضوع به شهر های اطراف مهاجرت کردند که خشکسالی سال ۸۰ نیز مزید بر علت گردید چرا که یکسری از باغات پایین دست به سبب کم آبی کم محصول گردیدند،مشکل زباله های نودشه لاینحل باقی مانده و یکی از دغدغه های اصلی اهالی است.

جوی مزران واقع در روستای شرکان از سر چشمه اصلی موسوم به(پلور) حیات گرفته و پس از گذشتن از دره آساو وسرازیر شدن بر روی آبشار ده ها متری سول به شبکه اصلی جوی مزران متصل شده و تمامی باغات سر سبز دیار را بدون استثنا به صورت مستقیم وغیر مستقیم حیاتی تازه می بخشد.طول این جوی حدود ۵ کیلو متر می باشد که از بنجو شروع و پس از طی مسافت طولانی از اصلی ترین نقاط باغهای شرکان یعنی نساره ی مزگی٬سوراویه٬اسپه گلیر٬نه ره لاره٬به نوروا٬زه ردی بن٬دوه ته وه نله٬به نو مه ری٬مریم که٬ملکو آلتونی٬سه روسلمانی٬ده راسوری٬ونهایتا شولگا) سر در می آورد.

سر سبزی ، نشاط و خرمی باغهای این روستا مدیون جریان خون در شاهرگ اصلی این جوی یعنی مزران می باشد. اگر بخواهیم ارزش واعتبارآن را در روزگاران گذشته ببینیم کافی است سری به تاریخ کهن و ادبیات این قوم بزنیم که سینه به سینه به ما رسیده و جزء تاریخ واقعی ولاینفک واعتقادات سنتی ودینی ماست .

مثلا گفته اند در قدیم کسی که به خواستگاری می رفته است اولین سوال از زندگی او این بوده که آیا در زیر جوی مزران باغ داشته اش است یا خیر .چون حیات وزندگی هر فردی منوط به داشتن باغی در زیر این شبکه حیاتی بوده است.

آب این جوی بسیار سرد وگوارا است. در ابتدا آن جایی که دست ما بدان نرسیده وآن را آلوده نکرده ایم یعنی‌«پلور»، آبی سرد‌،گوارا ، سبک ودر واقع معدنی دارد.در قدیم این آب چون هیچ گونه آلاینده ای نداشته مورد مصرف و شرب بوده ودر هرباغی منبع کوچکی ساخته اند موسوم به«سرداب» که آب چندین روزه ی خودرادر آن ذخیره می کردند. متاسفانه امرور به علت بی احتیاطی٬عدم وجود نظارت ومسئولیت کافی فاضلاب وفضولات تمامی روستا در آن ریخته شده به طوری که آب آلوده شده و این شبکه ی حیات بخش به بزرگ ترین عامل انتقال بیماریهای مختلف تبدیل شده است .

اگر به تاریخ وجود این جوی وتقسیم بندی منظم آن بین باغها سرکی بزنیم واز ریش سفیدان ومحلی ها پرس و جویی بنماییم این گونه جواب می شنویم :

صاحبان اصلی باغهای شرکان یک خانواده ۹ نفره بوده اند که باغهای آن زمان رامیان خودتقسیم کرده اند.این خانواده ۹ نفره عبارتند از «بابه – مام یونس – حمزه – کافراله – کیگارا – یاعیشا – میراوا – سوراوا و شعبان» .صاحب اصلی باغ پدر خانواده یعنی «بابه» بوده است.

در یک محدوده زمانی هنگام استیلای حکومت خانها و بگ زاده ها بر این روستا وحوالی تصمیم گرفته شد که برنامه آبیاری به هم ریخته و از نو برنامه جدیدی تهیه گردد بعد از یک ماه به هیچ جایی نرسیدند ومجبور شدند برروی برنامه ی قدیمی آبیاری متفق شوند .

جوی مزران با تلاش مردم وکمکهای جهاد کشاورزی شهرستان پاوه در سالهای ۸۰ و ۸۱ برای دو نوبت بازسازی و مرمت شد وحدود۷۰% کار بتن ریزی وسیمان کاری آن انجام گرفته اما ۳۰% باقی مانده هنوز به همان سبک باقی مانده و مورد استفاده صاحبان باغهای آن نواحی قرار می گیرد. د رسال ۸۸ با احداث جاده جدید پاوه – شرکان در محل «دره ی زه ردی بن» این جوی تخریب گردید و آبرسانی در منطقه ای به طول ۵۰ مترصرفا با لوله انجام می گیرد. و تاکنون مسئولین مربوطه در این راستا فکری نکرده اند.

 

معرفی روستای شرکان – حسن قادری

خصوصیات تاریخی روستا و نحوه گسترش روستا در طول تاریخ:

تاریخ دقیق روستا مشخص نیست و دلایلی متقن در دست نیست که روستا در چه زمانی پایه گذاری شده است. اما آنچه از قدما نقل شده است روستای شرکان از جمله قدیمی ترین روستاهای منطقه اورامانات می باشد. وجود سنگ نبشته ها،‌قلعه گاه ها،‌قبرستان ها،‌آب و هوای روستا و سوق الجیشی بودن روستا یعنی محفوظ بودن روستا با کوه های سخت و پرتگاه های خطرناک باعث شده است که این روستا در دوران های متمادی محل در امان ماندن و مخفیگاه مردم بوده است. از طرف دیگر وجود درختان تنومند از جمله چنار کنار " چشمه پلور" که شبیه بلور می باشد خود سندی بر قدیمی بودن روستا می باشد. عمر تقریبی این چنار قریب به ۵۰۰ سال می باشد که طبق دلایل و شواهد چندین دوران سوخته واز بین رفته و دوباره جوانه زده و رشد نموده است و هم اکنون قامت خسته و افتاده آن نمایانگر این تاریخ تقریبی می باشد.

ملاحظات جغرافیایی روستا :

روستای شرکان واقع در ۳۰ کیلومتری شهر نوسود و در شمال غربی شهر پاوه واقع شده است. روستای شرکان در دو طرف دره اصلی که سیلاب های بهاری را از کوه های نودشه و منطقه " مالوس "‌ از وسط روستا به طرف رودخانه سیروان روانه می کند،‌ واقع شده است. شیب روستا حدود ۳۰ درجه می باشد و خانه های ساخته شده در دو طرف به صورت پلکانی می باشد. کوه های شمال روستا به صورت یک قلعه مستحکم روستا را در برگرفته و آن را در طول تاریخ محافظت نموده است و گاهاً ریزش این کوه ها آرامش را از خاطر مردم ساکن این روستا می رباید.

روستای شرکان پل ارتباطی هورامان ایران با عراق بوده است. راه ارتباطی پاوه به بیاره و حلبچه از روستای شرکان و در مسیر پل چوبی که بین روستای ورا و شرکان در منطقه زلته که هم اکنون پروژه بزرگ  سد در آن اجرا می شود می گذشت . این راه اصلی و همیشگی است که زمان قحطی که در زمان قاجار اتفاق افتاد، مردم هورامان عراق و هم چنین استان های کردنشین ایران به طرف این روستا سرازیر شدند تا خود را از گزند قحط سالی رهایی بخشند . شرکان روستایی بود که مملو از محصولات توت، گردو و بلوط بود و به همین علت مردم این محصولات را مایه ی بقای زندگی می دانستند. در مسیر این راه اصلی تعداد زیادی از قبرستانها دیده می شود که در مسیر راه مدفون شده اند اینها دلیلی است بر سوق الجیشی بودن این مسیر و بزرگ راه بودن آن . زیرا مردم زیادی در همان سال قحطی از فرط گرسنگی تلف می شدند و در مسیر راه توسط مردم دفن می شدند.

 باغ های گردو و انار و دیگر درختان متنوع روستا را در برگرفته است. آبشار پلور که همیشه زینت بخش بوده است در فصل بهار طغیان می کند و موجب شادابی باغداران روستا می شود . (پلور یعنی قلوز، همان آبشار کم ارتفاع است و می توان آن را مخفف بلور هم گفت. )

خصوصیات اجتماعی:‌

میزان رشد جمعیت حدود ۳%‌ درصد در طول سه  دهه و تعداد مهاجرین تقریباً‌ 14 درصد،‌در طول سی سال بعد از انقلاب اسلامی ایران می باشد.

عوامل مؤثر در مهاجرت مردم:

میزان تحصیلات جوانان و ادامه تحصیل و جذب آنها در بازار کار خارج از روستا،‌محدودیت مسکن،‌بیکاری و عدم اشتغال زایی باعث مهاجرت مردم روستا شده است،‌به طوریکه جمعیت روستا در مدت ۳۰ سال گذشته سیر نزولی داشته است.

خصوصیات اقتصادی (تعداد جمعیت فعال،‌ درصد بازنشستگان):‌

تعداد جمعیت روستا ۷۰۰ نفر و تعداد ۲۵۰ نفر جمعیت فعال  روستا را تشکیل می دهند و تعداد ۵% از افراد شاغل بازنشسته شده اند.

ویژگی های روستا:‌

ویژگی های روستا(باغداری، ‌خدماتی،‌ دامداری):

مردم روستا اکثراً رزق و روزی خود را از طریق باغداری تامین می کنند. باغ های روستا اکثراً‌ از درختان انار، گردو،‌ انجیر،‌آلوچه،‌زردآلو و مو تشکیل شده اند. مردم با تعلق خاطر به این باغات کوچک زندگی زیبای خود را با درآمد بخور نمیری تامین می کنند. محصولات باغات به علت عدم وجود یک راه هموار و ماشین رو مناسب از بین می رود و به صورت ضایعات روی دست باغداران می ماند. شغل مردم روستا کمتر خدماتی می باشدو دامداری از جمله شغل های روستا می باشد. کسانی که قطعه باغی برای امرار معاش ندارند و شغل دولتی را نیز نتوانسته اند به دست آورند دنبال پرورش دام در کوه های اطراف روستا هستند. بز از جمله حیواناتی است که با بافت روستا سازگاری بیشتری دارد . در گذشته کمتر کسی بود که چندین بز را در زیر زمین های خود نداشته باشد. دامداری در روستا به همان روش سنتی می باشد و اکثر مردم از روش های مدرن برای پرورش دام بی بهره هستند .

مشخصات واحد های مسکونی ( نوع مصالح،‌ فرم خانه ها،‌ میزان کمبود مسکن) :

خانه های روستا به صورت چند واحدی بنا شده است،‌ مصالح خانه از سنگ و تخته های چوبی است که از درخت توت و گردو ساخته شده اند. پنجره های روستا از چوب چنار و گردو تهیه می شود و اکنون با رشد و توسعه یافتگی به جای آن ها مردم از پنجره های آهنی و آلومینیومی استفاده می کنند. خانه ها روی به قبله و جنوبی بنا شده اند . کمتر خانه ای را در روستا می یابی  که داری حیاط و درخت باشد. فشردگی و تراکم خانه ها در کنار هم و یا به صورت پلکانی باعث شده است که گاهی تعمیرات جزیی یک خانه خسارات زیادی را به همسایه وارد می کند و هر کدام از خانه ها پایه های دیگر بنا ها را بر روی خود حمل می کنند. مسکن در روستای شرکان به سختی تهیه می شودو زمین مناسبی برای ساخت خانه وجود نداردو همین امر باعث مهاجرت روستا نشینان و ثابت ماندن جمعیت روستا و مسکن شده است.

شبکه عبور و مرور (شبکه ارتباطات خارج از روستا) روستا به وسیله جاده ای که از روستای نروی- وزلی عبور می کند و وارد نوسود می شود با شهر ارتباط برقرار می کند. صعب العبور بودن این جاده مشکلات عدیده ای را برای روستا به بار آورده است . فاصله روستا تا شهرستان پاوه که کمتر از شصت کیلومتر است،‌ در فاصله زمانی دو ساعت طی می شود. روستائیان مدت چند سال است منتظر همت مسئولین هستند تا جاده جدید،‌ از روستا به جاده نودشه متصل شود[۱] . این امر باعث می شود فاصله زمانی از دو ساعت به نیم ساعت تقلیل یابد و محصولات در نزدیکترین زمان در معرض فروش قرار گیرد. اکنون وجود شبکه های تلویزیونی و ماهواره ای و ارتباطات تلفنی روستا را به یک شهر کوچک تبدیل کرده است.

سیستم آبیاری :

در روستای شرکان یک سیستم آبیاری قدیمی وجود دارد که آبیاری روستا را با تقویم زمانبندی مناسبی تقسیم می کند از قراین و شواهد بر می آید که این نامه هایی که بر روی تقسیمات آبیاری نهاده اند مربوط به قبل از اسلام می باشد؛ اسامی مانند:‌کیگارا،‌ مامویومسا،‌کافرالله،‌ سوراوا، میرا، همزه، یایشا، بابه، میرا تاله.

بعضی از پژوهشگران از جمله کاک محمد رشید امینی معتقدند که این اسامی مربوط به دوران آشوری می باشد.

قبرستان روستا :‌

قبرستان شرکان دو قسم است که یک قسمت آن در سر پیر" لا پیری " و یک قسمت آن در «مرووهامسانی» است.

مردم روستا در این شش ماه اول سال در باغات خود که دور از روستا می باشد زندگی می کردند و مشغول آبیاری و مرمت باغ ها و جمع آوری محصولات می باشند و این قبرستان بیشتر مربوط به این شش ماه می باشد و مرده های خود را را در قبرستان «‌مرو هامسانی» که مشرف بر باغ ها بود دفن و در بقیه سال مرده ها را در قبرستان «سرپیر» دفن می شدند.

معرفی مناطق روستای شرکان:

۱-سولوکافرا:‌ به معنی آبشار بلند ،‌ ارتفاع این آبشار حدود سی متر می باشدکه پایین تر از باغات گرماوی، یعنی آخرین باغ روستا می باشد و مشرف بر رودخانه سیروان می باشد. در کنار سولو،‌آبشار وَزَن ،‌ آبشاری که کمترین آب را دارا  باشد،‌ وجود دارد . " کمیگا " که مخفف کمینگاه در کنار وَزَن وجود دارد.

۲- هانه برالو:‌ منطقه ایست در غرب روستا و بین روستای نروی و شرکان قرار دارد. دارای چشمه آبی گوارا و جنگلی انبوه و دیدنی است،‌در ارتفاع ۴۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد و مشرف بر باغات روستا می باشد.

۳- ملو شه وی :‌ گردنه مشرف بر باغات گرماوی و روبروی روستای وراء و با ارتفاع ۳۰۰ متر بالاتر از سطح دریا . منطقه ای دیدنی که محل برگزاری مراسم شادی و نشاط مردم روستا،‌سیرانگاه جوانان و مکان تجمع احشام می باشد.

۴- مالوس :‌منطقه ای کوهستانی با آب و هوای معتدل و چراگاهای وسیع و چشمه سارهای زیبا و دیدنی. این منطقه معروفترین هوارگه است که مردم روستا،‌به ویژه دامداران از اوایل بهار به آنجا کوچ و شش ماه تمام اقامت می کنند. باغ زیبا در کنار چشمه،‌ دل هر رهگذری را به وجد می آورد.

۵- اسپه گلر:‌ این منطقه با سنگ بزرگ و تاریخی آن رهگذران را مبهوت می کند. این سنگ که گویی آماده سقوط است یر جای خود میخکوب شده است. پیران منطقه به یاد نمی آورند که این سنگ از چه زمانی بر این حالت باقی مانده و در کنار قبرستان لاوپیری قرار گرفته است.

۶- مه ر ته نووره :‌(‌غار تنور)‌منطقه ای مرتفع و دیدنی در شمال «اسپه گلر» که محل رویش انواع گل های وحشی است. چراگاه دام روستاست و بیشتر علف دام های روستا از این منطقه به دست می آید. آثار قدیمی زیادی در آنجا وجود دارد که نیاز به تحقیق و پژوهش کاوشگران دارد.

۷- ملگاو بازی:‌ منطقه ای پائین تر از هانه برالو است،‌آثار قلعه های زیادی در آنجا وجود دارد. از نقل قول بزرگان چنین بر می آید که محل دیده بانی سپاهیان و جنگاوران بوده و قلعه محافظ روستا بوده است. راه خروج روستا را کنترل می کرده و چون مشرف بر رودخانه سیروان و روبه روی روستای وراء و مله شه وی بوده،‌ هر گونه تعرضی به روستا را از دور زیر نظر داشته است.

۸- دشت بیمی و چشمه هانه ته لوکا:‌ این منطقه در گذشته از جانب زمین داران زیر کشت گندم بوده و گندم آن زبانزد خاص و عام بود. اما متاسفانه چند سالی است که بدون استفاده مانده است. زمین این منطقه قادر به رشد هر گونه درختی،‌ از جمله انواع مرکبات هست و به علت نزدیکی به رودخانه از رطوبت خاصی برخوردار است. هم اکنون به پروژه سد اضافه شده و مورد استفاده قرار گرفته است.

مناطق دیدنی دیگر- لاو آساوی و آبشار آن است که قبلاً آسیاب های روستا در این محل قرار داشته اند و مردم گندم و جو موجود خود را برای آرد کردن به این محل می آوردند . محلی خنک، زیبا و پر آب است. چشمه های متنوع و درختان انبوه برای هر بیننده ای جلب توجه می کند.

در کنار آسیاب فریدون بگ سنگ چینی وجود دارد که بسیار قدیمی می باشد. این سنگ چین از قدیمالایام به یادگار مانده است و از جمله دیوارهای قدیمی روستا می باشد . آبشار واقع در طرف غرب این سنگ چین بسیار زیبا و جالب است . ارتفاع این آبشار حدود ۲۵ متر می باشد که آب باغات شرکان اغلب از این آبشار می گذرد.

۹- مله گاو تول