روستای شرکان

روستاي شرکان يکي از روستا هاي دهستان سيروان از توابع بخش نوسود شهرستان پاوه مي باشد که در کناره جاده ارتباطي پاوه – نودشه قرار گرفته است که فاصله آن تا فاصله کانوني شهر نوسود 11کيلو متر مي باشد.

موقعيت روستاي شرکان:

الف)موقعيت نسبي : روستاي شرکان يکي از روستا هاي دهستان سيروان از توابع بخش نوسود شهرستان پاوه مي باشد که در کناره جاده ارتباطي پاوه – نودشه قرار گرفته است که فاصله آن تا فاصله کانوني شهر نوسود 11کيلو متر مي باشد.

ب)موقعيت طبيعي : این روستا از جمله روستا هاي کوهستاني است که از نظر بافت داراي بافتي متمرکز بصورت پله اي مي باشد،اين روستا از شمال به شهر نودشه از غرب به کوههاي منتهي به روستاي هجيج،از غرب به روستاي نروي،از جنوب به رودخانه سيروان محدود مي گردد.

ج)مختصات جغرافيايي: روستاي شرکان در طول شرقي 46/15 در عرض شمالي 35/9 قرار گرفته،ارتفاع آن از سطح دريا حدود 1250متر مي باشد.

خصوصيات جوي: در شکل گيري اقليم هر منطقه عوامل مختلفي دخالت دارند،که ميتوان به عرض جغرافيايي،ارتفاع،دوري و نزديکي،به مناطق رطوبتي و توده هواي باران زا اشاره نمود. اقليم اين روستا معتدل به شمار مي رود .

شرکان نسبت به روستاهاي اطراف(نروي،نودشه و نوسود)ارتفاع پايين تری دارد و به همين دليل هواي آن نسبتا گرم مي باشد و اين از دلايلي است که باعث مي شود در زمستان برف کمتري در اين روستا ببارد.دليل ديگر گرم بودن اين روستا نزديکي آن به رودخانه سيروان است.و تحت تاثير اين رودخانه قرار ميگيرد.

بارندگي اين روستا بيشتر به صورت باران بوده و ميزان بارش آن در طول سال حدود 750 ميلي متر است،و اين شرايط سبب شده که زمستان آن معتدل و تابستان آن نيز گرم باشد.

وجه تسميه: روستاي شرکان از دو واژه (شر) به معني جنگ و نبرد و واژه (کان) به معني کاني وچشمه تشکيل شده است و به جايي که در آن چشمه ها به رقابت و نبرد با هم مي پردازند گفته مي شود از اين جهت اين نام بر روستا نهاده شده است که داراي چشمه هاي متعددي است که در طول سال پر آب هستند.

خصوصيات اجتماعي و اقتصادي روستا:

وضعيت فرهنگي- اجتماعي: ميزان رشد جمعيت حدودا 13% و تعداد مهاجرين در طول 28 سال بعد از انقلاب از جمعيت کل روستا حدود 20 درصد مي باشد.

از نظر سطح سواد شرکان در سطح نسبتا بالايي قرار دارد . در سال 51 ،سه نفر ديپلمه در اين روستا و جود داشته اند که در روستا ساکن و به تدريس ساير روستائيان پرداخته اند.

مي توان يکي از دلايل پيشرفت فرهنگي اين روستا را مربوط به خدماتي دانست که اين سه نفر در گذشته انجام داده اند که با دلسوزي تمام تقريبا بي سوادي را در اين روستا ريشه کن نمودند.

در فاصله سال 80-81 به علت آلوده شدن مخزن آب روستا توسط زباله هاي شهر نودشه که در بالادست روستا خالي مي گردند تعدادي از اهالي از ترس اين موضوع به شهر هاي اطراف مهاجرت کردند که خشکسالي سال 80 نيز مزيد بر علت گرديد چرا که يکسري از باغات پايين دست به سبب کم آبي کم محصول گرديدند،مشکل زباله هاي نودشه لاينحل باقي مانده و يکي از دغدغه هاي اصلي اهالي است.

جوی مزران واقع در روستای شرکان از سر چشمه اصلی موسوم به(پلور) حیات گرفته و پس از گذشتن از دره آساو وسرازیر شدن بر روی آبشار ده ها متری سول به شبکه اصلی جوی مزران متصل شده و تمامی باغات سر سبز دیار را بدون استثنا به صورت مستقیم وغیر مستقیم حیاتی تازه می بخشد.طول این جوی حدود 5 کیلو متر می باشد که از بنجو شروع و پس از طی مسافت طولانی از اصلی ترین نقاط باغهای شرکان یعنی نساره ی مزگی٬سوراویه٬اسپه گلیر٬نه ره لاره٬به نوروا٬زه ردی بن٬دوه ته وه نله٬به نو مه ری٬مریم که٬ملکو آلتونی٬سه روسلمانی٬ده راسوری٬ونهایتا شولگا) سر در می آورد.

سر سبزی ، نشاط و خرمی باغهای این روستا مدیون جریان خون در شاهرگ اصلی این جوی یعنی مزران می باشد. اگر بخواهیم ارزش واعتبارآن را در روزگاران گذشته ببینیم کافی است سری به تاریخ کهن و ادبیات این قوم بزنیم که سینه به سینه به ما رسیده و جزء تاریخ واقعی ولاینفک واعتقادات سنتی ودینی ماست .

مثلا گفته اند در قدیم کسی که به خواستگاری می رفته است اولین سوال از زندگی او این بوده که آیا در زیر جوی مزران باغ داشته اش است یا خیر .چون حیات وزندگی هر فردی منوط به داشتن باغی در زیر این شبکه حیاتی بوده است.

آب این جوی بسیار سرد وگوارا است. در ابتدا آن جایی که دست ما بدان نرسیده وآن را آلوده نکرده ایم یعنی‌«پلور»، آبی سرد‌،گوارا ، سبک ودر واقع معدنی دارد.در قدیم این آب چون هیچ گونه آلاینده ای نداشته مورد مصرف و شرب بوده ودر هرباغی منبع کوچکی ساخته اند موسوم به«سرداب» که آب چندین روزه ی خودرادر آن ذخیره می کردند. متاسفانه امرور به علت بی احتیاطی٬عدم وجود نظارت ومسئولیت کافی فاضلاب وفضولات تمامی روستا در آن ریخته شده به طوری که آب آلوده شده و این شبکه ی حیات بخش به بزرگ ترین عامل انتقال بیماریهای مختلف تبدیل شده است .

اگر به تاریخ وجود این جوی وتقسیم بندی منظم آن بین باغها سرکی بزنیم واز ریش سفیدان ومحلی ها پرس و جویی بنماییم این گونه جواب می شنویم :

صاحبان اصلی باغهای شرکان یک خانواده 9 نفره بوده اند که باغهای آن زمان رامیان خودتقسیم کرده اند.این خانواده 9 نفره عبارتند از «بابه – مام یونس – حمزه – کافراله – کیگارا – یاعیشا – میراوا – سوراوا و شعبان» .صاحب اصلی باغ پدر خانواده یعنی «بابه» بوده است.

در یک محدوده زمانی هنگام استیلای حکومت خانها و بگ زاده ها بر این روستا وحوالی تصمیم گرفته شد که برنامه آبیاری به هم ریخته و از نو برنامه جدیدی تهیه گردد بعد از یک ماه به هیچ جایی نرسیدند ومجبور شدند برروی برنامه ی قدیمی آبیاری متفق شوند .

جوی مزران با تلاش مردم وکمکهای جهاد کشاورزی شهرستان پاوه در سالهای 80 و 81 برای دو نوبت بازسازی و مرمت شد وحدود70% کار بتن ریزی وسیمان کاری آن انجام گرفته اما 30% باقی مانده هنوز به همان سبک باقی مانده و مورد استفاده صاحبان باغهای آن نواحی قرار می گیرد. د رسال 88 با احداث جاده جدید پاوه – شرکان در محل «دره ی زه ردی بن» این جوی تخریب گردید و آبرسانی در منطقه ای به طول 50 مترصرفا با لوله انجام می گیرد. و تاکنون مسئولین مربوطه در این راستا فکری نکرده اند.

معرفی روستاي شركان - حسن قادري

خصوصيات تاريخي روستا و نحوه گسترش روستا در طول تاريخ:

تاريخ دقيق روستا مشخص نيست و دلايلي متقن در دست نيست كه روستا در چه زماني پايه گذاري شده است. اما آنچه از قدما نقل شده است روستاي شركان از جمله قديمي ترين روستاهاي منطقه اورامانات مي باشد. وجود سنگ نبشته ها،‌قلعه گاه ها،‌قبرستان ها،‌آب و هواي روستا و سوق الجيشي بودن روستا يعني محفوظ بودن روستا با كوه هاي سخت و پرتگاه هاي خطرناك باعث شده است كه اين روستا در دوران هاي متمادي محل در امان ماندن و مخفيگاه مردم بوده است. از طرف ديگر وجود درختان تنومند از جمله چنار كنار " چشمه پلور" كه شبيه بلور مي باشد خود سندي بر قديمي بودن روستا مي باشد. عمر تقريبي اين چنار قريب به 500 سال مي باشد كه طبق دلايل و شواهد چندين دوران سوخته واز بين رفته و دوباره جوانه زده و رشد نموده است و هم اكنون قامت خسته و افتاده آن نمايانگر اين تاريخ تقريبي مي باشد.

ملاحظات جغرافيايي روستا :

روستاي شركان واقع در 30 كيلومتري شهر نوسود و در شمال غربي شهر پاوه واقع شده است. روستاي شركان در دو طرف دره اصلي كه سيلاب هاي بهاري را از كوه هاي نودشه و منطقه " مالوس "‌ از وسط روستا به طرف رودخانه سيروان روانه مي كند،‌ واقع شده است. شيب روستا حدود 30 درجه مي باشد و خانه هاي ساخته شده در دو طرف به صورت پلكاني مي باشد. كوه هاي شمال روستا به صورت يك قلعه مستحكم روستا را در برگرفته و آن را در طول تاريخ محافظت نموده است و گاهاً ريزش اين كوه ها آرامش را از خاطر مردم ساكن اين روستا مي ربايد.

روستای شرکان پل ارتباطی هورامان ایران با عراق بوده است. راه ارتباطی پاوه به بیاره و حلبچه از روستای شرکان و در مسیر پل چوبی که بین روستای ورا و شرکان در منطقه زلته که هم اکنون پروژه بزرگ  سد در آن اجرا می شود می گذشت . این راه اصلی و همیشگی است که زمان قحطی که در زمان قاجار اتفاق افتاد، مردم هورامان عراق و هم چنین استان های کردنشین ایران به طرف این روستا سرازیر شدند تا خود را از گزند قحط سالی رهایی بخشند . شرکان روستایی بود که مملو از محصولات توت، گردو و بلوط بود و به همین علت مردم این محصولات را مایه ی بقای زندگی می دانستند. در مسیر این راه اصلی تعداد زیادی از قبرستانها دیده می شود که در مسیر راه مدفون شده اند اینها دلیلی است بر سوق الجیشی بودن این مسیر و بزرگ راه بودن آن . زیرا مردم زیادی در همان سال قحطی از فرط گرسنگی تلف می شدند و در مسیر راه توسط مردم دفن می شدند.

 باغ هاي گردو و انار و ديگر درختان متنوع روستا را در برگرفته است. آبشار پلور كه هميشه زينت بخش بوده است در فصل بهار طغيان مي كند و موجب شادابي باغداران روستا مي شود . (پلور يعني قلوز، همان آبشار كم ارتفاع است و مي توان آن را مخفف بلور هم گفت. )

خصوصيات اجتماعي:‌

ميزان رشد جمعيت حدود 3%‌ درصد در طول سه  دهه و تعداد مهاجرين تقريباً‌ 14 درصد،‌در طول سي سال بعد از انقلاب اسلامي ايران مي باشد.

عوامل مؤثر در مهاجرت مردم:

ميزان تحصيلات جوانان و ادامه تحصيل و جذب آنها در بازار كار خارج از روستا،‌محدوديت مسكن،‌بيكاري و عدم اشتغال زايي باعث مهاجرت مردم روستا شده است،‌به طوريكه جمعيت روستا در مدت 30 سال گذشته سير نزولي داشته است.

خصوصيات اقتصادي (تعداد جمعيت فعال،‌ درصد بازنشستگان):‌

تعداد جمعيت روستا 700 نفر و تعداد 250 نفر جمعيت فعال  روستا را تشكيل مي دهند و تعداد 5% از افراد شاغل بازنشسته شده اند.

ويژگي هاي روستا:‌

ويژگي هاي روستا(باغداري، ‌خدماتي،‌ دامداري):

مردم روستا اكثراً رزق و روزي خود را از طريق باغداري تامين مي كنند. باغ هاي روستا اكثراً‌ از درختان انار، گردو،‌ انجير،‌آلوچه،‌زردآلو و مو تشكيل شده اند. مردم با تعلق خاطر به اين باغات كوچك زندگي زيباي خود را با درآمد بخور نميري تامين مي كنند. محصولات باغات به علت عدم وجود يك راه هموار و ماشين رو مناسب از بين مي رود و به صورت ضايعات روي دست باغداران مي ماند. شغل مردم روستا كمتر خدماتي مي باشدو دامداري از جمله شغل هاي روستا مي باشد. كساني كه قطعه باغي براي امرار معاش ندارند و شغل دولتي را نيز نتوانسته اند به دست آورند دنبال پرورش دام در كوه هاي اطراف روستا هستند. بز از جمله حيواناتي است كه با بافت روستا سازگاري بيشتري دارد . در گذشته كمتر كسي بود كه چندين بز را در زير زمين های خود نداشته باشد. دامداري در روستا به همان روش سنتي مي باشد و اكثر مردم از روش هاي مدرن براي پرورش دام بي بهره هستند .

مشخصات واحد هاي مسكوني ( نوع مصالح،‌ فرم خانه ها،‌ ميزان كمبود مسكن) :

خانه هاي روستا به صورت چند واحدي بنا شده است،‌ مصالح خانه از سنگ و تخته هاي چوبي است كه از درخت توت و گردو ساخته شده اند. پنجره هاي روستا از چوب چنار و گردو تهيه مي شود و اكنون با رشد و توسعه يافتگي به جاي آن ها مردم از پنجره هاي آهني و آلومينيومي استفاده مي كنند. خانه ها روي به قبله و جنوبي بنا شده اند . كمتر خانه اي را در روستا مي يابي  كه داري حياط و درخت باشد. فشردگي و تراكم خانه ها در كنار هم و يا به صورت پلكاني باعث شده است كه گاهي تعميرات جزيي يك خانه خسارات زيادي را به همسايه وارد مي كند و هر كدام از خانه ها پايه هاي ديگر بنا ها را بر روي خود حمل مي كنند. مسكن در روستاي شركان به سختي تهيه مي شودو زمين مناسبي براي ساخت خانه وجود نداردو همين امر باعث مهاجرت روستا نشينان و ثابت ماندن جمعيت روستا و مسكن شده است.

شبكه عبور و مرور (شبكه ارتباطات خارج از روستا) روستا به وسيله جاده اي كه از روستاي نروي- وزلي عبور مي كند و وارد نوسود مي شود با شهر ارتباط برقرار مي كند. صعب العبور بودن اين جاده مشكلات عديده اي را براي روستا به بار آورده است . فاصله روستا تا شهرستان پاوه كه كمتر از شصت كيلومتر است،‌ در فاصله زماني دو ساعت طي مي شود. روستائيان مدت چند سال است منتظر همت مسئولين هستند تا جاده جديد،‌ از روستا به جاده نودشه متصل شود[1] . اين امر باعث مي شود فاصله زماني از دو ساعت به نيم ساعت تقليل يابد و محصولات در نزديكترين زمان در معرض فروش قرار گيرد. اكنون وجود شبكه هاي تلويزيوني و ماهواره اي و ارتباطات تلفني روستا را به يك شهر كوچك تبديل كرده است.

سيستم آبياري :

در روستاي شركان يك سيستم آبياري قديمي وجود دارد كه آبياري روستا را با تقويم زمانبندي مناسبي تقسيم مي كند از قراين و شواهد بر مي آيد كه اين نامه هايي كه بر روي تقسيمات آبياري نهاده اند مربوط به قبل از اسلام مي باشد؛ اسامي مانند:‌كيگارا،‌ مامويومسا،‌كافرالله،‌ سوراوا، ميرا، همزه، يايشا، بابه، ميرا تاله.

بعضي از پژوهشگران از جمله كاك محمد رشيد اميني معتقدند كه اين اسامي مربوط به دوران آشوري مي باشد.

قبرستان روستا :‌

قبرستان شركان دو قسم است كه يك قسمت آن در سر پير" لا پيري " و يك قسمت آن در «مرووهامساني» است.

مردم روستا در اين شش ماه اول سال در باغات خود كه دور از روستا مي باشد زندگي مي كردند و مشغول آبياري و مرمت باغ ها و جمع آوري محصولات مي باشند و اين قبرستان بيشتر مربوط به اين شش ماه مي باشد و مرده هاي خود را را در قبرستان «‌مرو هامساني» كه مشرف بر باغ ها بود دفن و در بقيه سال مرده ها را در قبرستان «سرپير» دفن مي شدند.

معرفي مناطق روستاي شركان:

1-سولوكافرا:‌ به معني آبشار بلند ،‌ ارتفاع اين آبشار حدود سي متر مي باشدكه پايين تر از باغات گرماوي، يعني آخرين باغ روستا مي باشد و مشرف بر رودخانه سيروان مي باشد. در كنار سولو،‌آبشار وَزَن ،‌ آبشاري كه كمترين آب را دارا  باشد،‌ وجود دارد . " كميگا " كه مخفف كمينگاه در كنار وَزَن وجود دارد.

2- هانه برالو:‌ منطقه ايست در غرب روستا و بين روستاي نروي و شركان قرار دارد. داراي چشمه آبي گوارا و جنگلي انبوه و ديدني است،‌در ارتفاع 400 متر از سطح دريا قرار دارد و مشرف بر باغات روستا مي باشد.

3- ملو شه وي :‌ گردنه مشرف بر باغات گرماوي و روبروي روستاي وراء و با ارتفاع 300 متر بالاتر از سطح دريا . منطقه اي ديدني كه محل برگزاري مراسم شادي و نشاط مردم روستا،‌سيرانگاه جوانان و مكان تجمع احشام مي باشد.

4- مالوس :‌منطقه اي كوهستاني با آب و هواي معتدل و چراگاهاي وسيع و چشمه سارهاي زيبا و ديدني. اين منطقه معروفترين هوارگه است كه مردم روستا،‌به ويژه دامداران از اوايل بهار به آنجا كوچ و شش ماه تمام اقامت مي كنند. باغ زيبا در كنار چشمه،‌ دل هر رهگذري را به وجد مي آورد.

5- اسپه گلر:‌ اين منطقه با سنگ بزرگ و تاريخي آن رهگذران را مبهوت مي كند. اين سنگ كه گويي آماده سقوط است ير جاي خود ميخكوب شده است. پيران منطقه به ياد نمي آورند كه اين سنگ از چه زماني بر اين حالت باقي مانده و در كنار قبرستان لاوپيري قرار گرفته است.

6- مه ر ته نووره :‌(‌غار تنور)‌منطقه اي مرتفع و ديدني در شمال «اسپه گلر» كه محل رويش انواع گل هاي وحشي است. چراگاه دام روستاست و بيشتر علف دام هاي روستا از اين منطقه به دست مي آيد. آثار قديمي زيادي در آنجا وجود دارد كه نياز به تحقيق و پژوهش كاوشگران دارد.

7- ملگاو بازي:‌ منطقه اي پائين تر از هانه برالو است،‌آثار قلعه هاي زيادي در آنجا وجود دارد. از نقل قول بزرگان چنين بر مي آيد كه محل ديده باني سپاهيان و جنگاوران بوده و قلعه محافظ روستا بوده است. راه خروج روستا را كنترل مي كرده و چون مشرف بر رودخانه سيروان و روبه روي روستاي وراء و مله شه وي بوده،‌ هر گونه تعرضي به روستا را از دور زير نظر داشته است.

8- دشت بيمي و چشمه هانه ته لوكا:‌ اين منطقه در گذشته از جانب زمين داران زير كشت گندم بوده و گندم آن زبانزد خاص و عام بود. اما متاسفانه چند سالي است كه بدون استفاده مانده است. زمين اين منطقه قادر به رشد هر گونه درختي،‌ از جمله انواع مركبات هست و به علت نزديكي به رودخانه از رطوبت خاصي برخوردار است. هم اكنون به پروژه سد اضافه شده و مورد استفاده قرار گرفته است.

مناطق دیدنی دیگر- لاو آساوی و آبشار آن است که قبلاً آسیاب های روستا در این محل قرار داشته اند و مردم گندم و جو موجود خود را برای آرد کردن به این محل می آوردند . محلی خنک، زیبا و پر آب است. چشمه های متنوع و درختان انبوه برای هر بیننده ای جلب توجه می کند.

در کنار آسیاب فریدون بگ سنگ چینی وجود دارد که بسیار قدیمی می باشد. این سنگ چین از قدیمالایام به یادگار مانده است و از جمله دیوارهای قدیمی روستا می باشد . آبشار واقع در طرف غرب این سنگ چین بسیار زیبا و جالب است . ارتفاع این آبشار حدود 25 متر می باشد که آب باغات شرکان اغلب از این آبشار می گذرد.

9- مله گاو تول